W 1997 r. Uchwałą nr XX/188/97 Rady Miasta i Gminy Kozienice z dnia 18 kwietnia 1997 r., książnicy nadano imię księdza Franciszka Siarczyńskiego, który od 1789 r. był proboszczem parafii w Kozienicach, gdzie zapisał się jako znakomity gospodarz.
Franciszek Dionizy Siarczyński - wybitny pisarz polskiego Oświecenia, geograf, historyk, publicysta i bibliotekarz, urodził się 12 X 1758 r. w Hruszowicach w ziemi przemyskiej. Do 1773 r. uczył się u jezuitów w Jarosławiu i w Rzeszowie. W 1775 r. przyjął śluby zakonne. Uczył się w szkołach pijarskich w Rzeszowie, Międzyrzeczu Koreckim, na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie oraz w Warszawie, gdzie w 1783 r. przyjął święcenia kapłańskie. Uczył w Łukowie, w Collenium Nobilium w Warszawie, w Radomiu i w Collegium Regium w Warszawie.
W stolicy wszedł w najbliższe otoczenie króla Stanisława Augusta i w krąg skupionych wokół niego wybitnych osób oświaty, nauki i literatury. Zajmował się różnorodnymi dziedzinami wiedzy: pisaniem, tłumaczeniem i wydawaniem swoich prac. Był współzałożycielem Towarzystwa Krytycznego w Warszawie, dbającego o poprawność języka i poziom nauki. Powziął zamiar opracowania Słownika geograficznego Polski. Dla pracy nad tym dziełem, opuścił stolicę i przeniósł się do Kozienic. Rozpoczął gromadzenie haseł tzw. metodą ankietową poprzez współpracowników i informatorów. Praca ta, gigantyczna i przerastająca możliwości jednej osoby, nie mogła być wykonana. Zebrane przez niego materiały, świadczą o wielkości i nowoczesności przedsięwzięcia. Zostało ono spełnione w sto lat później wielkim Słownikiem geograficznym Królestwa Polskiego (t. 1-15, Warszawa 1880- 1914).
14 sierpnia 1789 r. objął otrzymane od króla w jego dobrach stołowych probostwo kozienickie. Wcześniej uzyskał zwolnienie od ślubów zakonnych, zmieniając habit na sutannę.
Podczas pobytu w Kozienicach zakupił budynek dla szpitala i szkoły parafialnej przeznaczając nań część własnych dochodów. W czasie insurekcji kościuszkowskiej w 1794 r. wskutek rabunku wojsk i pożarów, stracił gromadzony przez lata zbiór książek i map. Po zniszczeniu miasta wyjechał do Warszawy, gdzie aktywnie uczestniczył w powstaniu jako publicysta oraz redaktor gazet. Powrócił do Kozienic, a wraz z nim schronił się tu Hugo Kołłątaj.
Podczas dziesięcioletniego pobytu w mieście nie zaniedbywał pracy naukowej. Wykorzystując materiały lokalne, opracował dwie rozprawy i słownik geograficzny: Ekonomia Kozienickich dóbr stołowych JKM-ci w województwie sandomierskim powiecie radomskim, Kozienice i Opis powiatu radomskiego. Dzieła te były pierwszymi pracami o przeszłości tej ziemi i zachowują do dziś wartość źródłową.
Siarczyński opuścił Kozienice w 1799 r. przenosząc się do Łańcuta, a następnie do Jarosławia, w którym rozwinął ożywioną działalność społeczną, kościelną, towarzyską i naukową, wydając liczne dzieła. Pracował nad Słownikiem historyczno-statystyczno-geograficznym królestwa Galicji. Drugim wielkim dziełem był Obraz w wieku panowania Zygmunta III króla polskiego i szwedzkiego, czyli obraz stanu, narodu i kraju. Trzecim były Dzieje narodu i kraju Rusi Czerwonej. Opublikował monografię Wiadomość historyczna i statystyczna o mieście Jarosławiu. Pracował nad Słownikiem znakomitych Polaków wszystkich wieków. Prowadził liczną korespondencję m.in. z Józefem Maksymilianem Ossolińskim, właścicielem dużej biblioteki oraz zbiorów malarstwa, grafiki i numizmatyki. W 1823 r. Ossoliński zaprosił Siarczyńskiego do współpracy przy wydawaniu czasopisma naukowego. Siarczyński odpowiedział przychylnie i zaproponował do współpracy księcia Henryka Lubomirskiego- miłośnika nauk i sztuk. W 1823 r. Ossoliński z Lubomirskim zawarli umowę, w której połączyli Muzeum im. Lubomirskich z Biblioteką im. Ossolińskich. Po śmierci Ossolińskiego kurator Zakładu im. Ossolińskich powołał na pierwszego bibliotekarza Franciszka Siarczyńskiego, który od 1827 r. obejmuje posadę pierwszego dyrektora przyszłego Zakładu Naukowego im. Ossolińskich we Lwowie.
Siarczyński zaczął organizować księgozbiór sprowadzony z Wiednia. Sam rozpakowywał transportery, sprawdzał i ustawiał wg opracowanego przez siebie systemu, opartego na wzorach francuskich i angielskich. Wydzielił najcenniejsze druki (tworząc podwaliny pod późniejszy dział starych druków). Nabywał nowe książki, apelował o dary, uruchomił wymianę międzybiblioteczną dubletów. Zamierzał otworzyć czytelnię do użytku publicznego, planował założenie drukarni przy Zakładzie. Osobiście nadzorował przebudowę gmachu bibliotecznego.
W 1828 r. zapoczątkował wydawanie kwartalnika Czasopism Naukowy Księgozbioru Publicznego imienia Ossolińskich, w którym przez 2 lata zamieścił 61 cennych opracowań i źródeł. Tam zamieszczał sprawozdania o stanie zbiorów Biblioteki Ossolińskich i Muzeum Lubomirskich. Zajmował się także własnymi badaniami. Większość swych drobnych prac zamieścił w Czasopiśmie, były to głównie opracowania regionalne dotyczące wschodniej Galicji.
Z okazji 150-lecia powstania Ossolineum wydano jego Dziennik czynności urzędowych Księgozbioru Narodowego imienia Ossolińskich we Lwowie w oprac. Zbigniewa Rzepy.
W 1828 r. powołano go na członka Krakowskiego Towarzystwa Naukowego i na kanonika kapituły przemyskiej.
Franciszek Siarczyński zmarł nagle 7 listopada 1829 r. i został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
W stolicy wszedł w najbliższe otoczenie króla Stanisława Augusta i w krąg skupionych wokół niego wybitnych osób oświaty, nauki i literatury. Zajmował się różnorodnymi dziedzinami wiedzy: pisaniem, tłumaczeniem i wydawaniem swoich prac. Był współzałożycielem Towarzystwa Krytycznego w Warszawie, dbającego o poprawność języka i poziom nauki. Powziął zamiar opracowania Słownika geograficznego Polski. Dla pracy nad tym dziełem, opuścił stolicę i przeniósł się do Kozienic. Rozpoczął gromadzenie haseł tzw. metodą ankietową poprzez współpracowników i informatorów. Praca ta, gigantyczna i przerastająca możliwości jednej osoby, nie mogła być wykonana. Zebrane przez niego materiały, świadczą o wielkości i nowoczesności przedsięwzięcia. Zostało ono spełnione w sto lat później wielkim Słownikiem geograficznym Królestwa Polskiego (t. 1-15, Warszawa 1880- 1914).
14 sierpnia 1789 r. objął otrzymane od króla w jego dobrach stołowych probostwo kozienickie. Wcześniej uzyskał zwolnienie od ślubów zakonnych, zmieniając habit na sutannę.
Podczas pobytu w Kozienicach zakupił budynek dla szpitala i szkoły parafialnej przeznaczając nań część własnych dochodów. W czasie insurekcji kościuszkowskiej w 1794 r. wskutek rabunku wojsk i pożarów, stracił gromadzony przez lata zbiór książek i map. Po zniszczeniu miasta wyjechał do Warszawy, gdzie aktywnie uczestniczył w powstaniu jako publicysta oraz redaktor gazet. Powrócił do Kozienic, a wraz z nim schronił się tu Hugo Kołłątaj.
Podczas dziesięcioletniego pobytu w mieście nie zaniedbywał pracy naukowej. Wykorzystując materiały lokalne, opracował dwie rozprawy i słownik geograficzny: Ekonomia Kozienickich dóbr stołowych JKM-ci w województwie sandomierskim powiecie radomskim, Kozienice i Opis powiatu radomskiego. Dzieła te były pierwszymi pracami o przeszłości tej ziemi i zachowują do dziś wartość źródłową.
Siarczyński opuścił Kozienice w 1799 r. przenosząc się do Łańcuta, a następnie do Jarosławia, w którym rozwinął ożywioną działalność społeczną, kościelną, towarzyską i naukową, wydając liczne dzieła. Pracował nad Słownikiem historyczno-statystyczno-geograficznym królestwa Galicji. Drugim wielkim dziełem był Obraz w wieku panowania Zygmunta III króla polskiego i szwedzkiego, czyli obraz stanu, narodu i kraju. Trzecim były Dzieje narodu i kraju Rusi Czerwonej. Opublikował monografię Wiadomość historyczna i statystyczna o mieście Jarosławiu. Pracował nad Słownikiem znakomitych Polaków wszystkich wieków. Prowadził liczną korespondencję m.in. z Józefem Maksymilianem Ossolińskim, właścicielem dużej biblioteki oraz zbiorów malarstwa, grafiki i numizmatyki. W 1823 r. Ossoliński zaprosił Siarczyńskiego do współpracy przy wydawaniu czasopisma naukowego. Siarczyński odpowiedział przychylnie i zaproponował do współpracy księcia Henryka Lubomirskiego- miłośnika nauk i sztuk. W 1823 r. Ossoliński z Lubomirskim zawarli umowę, w której połączyli Muzeum im. Lubomirskich z Biblioteką im. Ossolińskich. Po śmierci Ossolińskiego kurator Zakładu im. Ossolińskich powołał na pierwszego bibliotekarza Franciszka Siarczyńskiego, który od 1827 r. obejmuje posadę pierwszego dyrektora przyszłego Zakładu Naukowego im. Ossolińskich we Lwowie.
Siarczyński zaczął organizować księgozbiór sprowadzony z Wiednia. Sam rozpakowywał transportery, sprawdzał i ustawiał wg opracowanego przez siebie systemu, opartego na wzorach francuskich i angielskich. Wydzielił najcenniejsze druki (tworząc podwaliny pod późniejszy dział starych druków). Nabywał nowe książki, apelował o dary, uruchomił wymianę międzybiblioteczną dubletów. Zamierzał otworzyć czytelnię do użytku publicznego, planował założenie drukarni przy Zakładzie. Osobiście nadzorował przebudowę gmachu bibliotecznego.
W 1828 r. zapoczątkował wydawanie kwartalnika Czasopism Naukowy Księgozbioru Publicznego imienia Ossolińskich, w którym przez 2 lata zamieścił 61 cennych opracowań i źródeł. Tam zamieszczał sprawozdania o stanie zbiorów Biblioteki Ossolińskich i Muzeum Lubomirskich. Zajmował się także własnymi badaniami. Większość swych drobnych prac zamieścił w Czasopiśmie, były to głównie opracowania regionalne dotyczące wschodniej Galicji.
Z okazji 150-lecia powstania Ossolineum wydano jego Dziennik czynności urzędowych Księgozbioru Narodowego imienia Ossolińskich we Lwowie w oprac. Zbigniewa Rzepy.
W 1828 r. powołano go na członka Krakowskiego Towarzystwa Naukowego i na kanonika kapituły przemyskiej.
Franciszek Siarczyński zmarł nagle 7 listopada 1829 r. i został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
Bibliografia:
1. Encyklopedia wiedzy o książce, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971.
2. Kawalec A., Ksiądz Franciszek Siarczynski życie i działalność, Wrocław: Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, 2007.
3. Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972.
opracowała:
Janina Kurek
